Большинство любителей путешествий знает местечко Ружаны из-за роскошного дворцового комплекса рода Сапег. Да, он однозначно шикарен, но в данном населённом пункте, которое известно в летописях с 1490 года, есть ещё много интересного. И сегодня мы про это расскажем.
Поможет нам узнать обо всем этом великолепии экскурсовод Антось Артюх. Молодой знаток истории родом из Бреста, после университета несколько лет отработал младшим научным сотрудникам в Ружанском дворцовом комплексе рода Сапег, а по окончания отработки уволился, открыл ИП и стал водить экскурсии по Ружанам:
— Мне шмат у чым падабаюцца Ружаны. Болей за роднае Берасце. У мястэчку іншы лад і рытм жыцця, мясцовыя людзі шчырыя ў сваіх пачуццях. Тут усе адзін аднаго ведаюць, заўседы з табой павітаюцца, спытаюць як справы. Не адмаўляюся ад ідэі ў будучыні прыехаць сюды жыць або займець сядзібу дзе-небудзь у сельскай мясцовасці.
И действительно, пройдя всего несколькроминут по образцова-ухоженной центральной улице поселка с Антоном здоровались люди от мало до велика. Особенно долго с ним разговарили две «сталыя кабеты», которые спрашивали «ці не ажаніўся ён яшчэ» и давали жизненные наставления молодому историку.
Кстати, центр местечка приобрел нынешний вид к областным «Дажынкам» в 2019 году. Оценив чистоту и порядок, Антось отметил, что вначале прошлого столетия главная площадь Ружан выглядела иначе:
— Вось тут, на цэнтральнай плошчы, ў другой палове 19 стагодзя былі ўзведзены гандлёвыя рады. А з’явіліся яны пасля пажару, які знішчыў амаль усю забудову цэнтральнай часткі Ружан. Пасля трэба было аднаўляць гандаль: на плошчы пабудавалі два паралельныя выцягнутыя будынкі, кожны змяшчаў у сабе адмысловыя шапікі са сваёй спецыялізацыяй. Пазней, у часы вайны, іх разбамбавалі. У цэнтры і зараз нямала крамаў, але я лічу з гандлёвымі радамі выглядпла б усё ж каларытней. Тут, на плошчы, і зараз столькі цікавага, хадзем паглядзім…
Основными украшениями центра Ружан являются два старинных храма: бывшая греко-католическая, а ныне православная Петропавловская церковь, построенная в камне в стиле переходящим от барокко к классицизму в 1765-1781 гг. на месте деревянной.
На другой стороне площади находится стильный костел Святой Троицы.
Возведенный в 1596 г. деревянный храм, в 1617 преобразился в камне на деньги легендарного канцлера Великого Княжества Литовского Льва Сапеги.
Неподалеку от костела находится необычное здание с колоритным двориком. Антось тут же рассказал, что и это здание тоже имеет свою историю:
— Гэта будынак старой карчмы або аўстэрыі. Яго ўзводзілі яшчэ Сапегі, ёсць чарцяжы ў Варшаве. Карчма называлася «Пад залатой зоркай». У савецкі час тут была кулінарыя, буфет, калі стаялі вайскоўцы, можна было пайсці, чарачку выпіць(смяецца) кандытарскі цэх, які яшчэ нядаўна тут быў. А ў міжваенны час тут быў магістрат. Вось.
Через дорогу от костела находится памятный камень с гербом Ружан и деревянная статуя Святого Казимира, который изображен на гербе местечка, и издревле является заступником Литвы (Беларуси).
По мнению Антося, святому Казимиру в Ружанах уделяется недостаточно внимания, тот же праздник Казюки, который по традии отмечают в Вильне, Столбцах и других городах и местечках бывшего Велиго Княжества Литовского мог бы стать и одним из брендов Ружан. Не зря ведь на гербе находится Казимир!
Кстати вдоль центральной улицы Ружан находятся множество деревянных скульптур изображающих владельцев местечка из рода Сапег. Среди них как шляхетные пани, так и вельможи, во главе с создателем статута ВКЛ 1588 год.
Мы же устремились к каплице названной в честь все того же святого Казимира, расположенной на местном кладбище.
По дороге апантанный историей Ружан Антось «у капялюшы а-ля Юрый Жыгамонт» рассказыл много информации о истории местных улочек, где на местных указателях были наклеены стикера группы Green Day из солнечной Калифорнии.
Из этого следует, что сельские жители очень любят американский поп-панк.
И вот мы пришли к каплице Святого Казимира 1790 года постройки, которая за годы советской власти была предана запустению, и наконец-то находится в стадии ремонта (с элементами реставрации). И тут экскурсовода буквально прорвало на историческую справку об этом красивейшем культовом здании:
— Капліца, што знаходзіцца на могілках, узведзена ў 1790 годзе ў стылі класіцызма і асвечана ў гонар Святога Казіміра - нябеснага патрона Вялікага Княства Літоўскага. У свой час у алтары нават знаходзіўся абраз святога, маляваны алеем. Будаўніцтва ажыццяўлялася на сродкі Аляксандра Міхаіла Сапегі. У 1792 г. распараджэннем князя капліца была аддадзена «пад нагляд і парадак Ружанскім Базыльянам». Прадстаўнікі ўніяцкага ордзену праводзілі ў ёй набажэнствы да вайны 1812 г., калі будынак быў спустошаны і апаганены. З-за прыналежнасці будынка да ўніяцкай супольнасці мястэчка, у дакументах яна часта фігуруе як «цэркаўка». Некалі фасад капліцы упрыгожваў герб Сапегаў, а побач з будынкам стаяла званіца крытая гонтам з 2-ма званамі. Пасля скасавання ўніі ў 1839 годзе каплічка стала праваслаўнай, а ў пачатку 20 стагодзяя ізноў стала каталіцкай, толькі ўжо не грэка- , а рыма-каталіцкай.
Местное кладбище возле каплицы понравилось бы любителям готики и прочей мрачной эстетики – здесь столько сохранившихся памятников и надгробий ещё из 19 века и раньше. На заметку фотографам – здесь отличное место для фотосессий с альтернативными моделями.
Если немного пройти от кладбища, то с возвышенности, на которой оно находится, на Ружаны открывается отличный обзорный вид. И здесь Антось поведал ещё один занимательный рассказ о человеческой халатности из истории Ружан, которую обязательно нужно рассказать и нашим читателям:
— У 1915 годзе пасля заняцця мястэчка нямецкімі войскамі адбыўся пажар. Ён пачаўся з моцнага выбуху на адной з вуліц. Немцы, а за імі і жыхары, пачалі бегчы з горада, узяўшы з сабой толькі лёгкія рэчы. Абазнаныя беглі на Лыскаўскія пагоркі (узвышша на захад ад Ружан у бок Лыскава) і на могілкавую гару. Толькі ўвечары невядомы рохкат спыніўся, а пажар стаў меньшаць. Мноства людзей засталося без дамоў. Як потым вясвятлілася, пажар быў выкліканы неасцярожнасцю нямецкіх салдат, якія, каб выпіць кавы, расклалі вогнішча побач са складам зброі.
Также Антось не мог не упомянуть в нашей мини-экскурсии и о местной синагоге, которая ныне находится в заброшенном состоянии, где только недавно были сделаны шаги по увековечиванию памяти о ней.
— Мне вельмі шкада, што прапаў цэлы пласт культуры мястэчка, звязаны з габрэямі. Вы ж паглядзіце колькі вядомых людзей габрэйскага паходжання родам з Ружан! Я лічу, што трэба падтрымліваць памяць аб гэтым, бо габрэі стагодзяммі жылі побач з беларусамі на гэтай зямлі. Вось нядаўна мае блізкія знаёмыя з Паўлава (побач з Ружанамі; колішняя габрэйскай калонія) пры дапамозе беларускага ICOMOS зрабілі ля сінагогі гэтую стэнаграму.
Визуально, судя по прохожим на улицах Ружан, «побач з беларусамі» здесь сейчас живут люди национальности рома (в простонародном разговоре - цыгане). Откуда в Ружанах такая большая диаспора Антось много слышал от местных старожилов:
— Як мне рассказвалі тутэйшыя, цыганская супольнасць з’явілася тут пасля Другой Сусветнай вайны. Пазней акрамя цыганоў сюды таксама сталі прыяждаць на службу вайскоўцы з розных куткоў былога Саветскага Саюзу. Кажуць узаемаадносіны паміж вайскоўцамі і цыганамі былі пэўны час нацянутыя, але здаецца зараз у цэлым канфліктаў няма. Паступова цыганская супольнасць працягвала расці. Бо як гаворыць адзін мясцовы жыхар, Ружаны з’яўляюцца найбольш спрыяльным і прывабным месцам Беларусі для кампактнага пражывання тут людзей цыганскай нацыянальнасці. Тут да іх талерантнае стаўленне. Афіцыйнай статыстыкай аб долі цыганаў сярод насельніцтва Ружан я не валодаю, але візуальна іх тут нямала.
Ещё долго Антось рассказывал и про местный стрит-арт в образах «ружанскай выцінанкі» его приятеля, местного художника Юрия Малышевского (в свою очередь искусству беларуской вытинанки его научил ксендз Михаил Воронецкий с Виленщины, который служил в Ружанах во времена СССР) и про портреты князей из рода Сапег, которые украшают улицы местечка, и многие другие исторические факты.
— Я паказаў толькі меньшую частку помнікаў мястэчка. Тут ёсць яшчэ шмат цікавага – амаль кожны стары дом дыхае гісторыяй. Кагосці зацікавяць нямецкія або габрэйскія могілкі Ружан. А каго – схаваная мемарыяльная калона (але гэты варыянт для аматараў экстрым-турызма). Што тычыцца асабіста мяне, як гісторыка і краязнаўцы, то я бы хацеў вывучаць гісторыю Ружан і далей. Развіваць веды аб гэтым цудоўным мястэчку і дзяліцца імі з людзьмі!
Что посмотреть в Ружанах и Пружанском район: экскурсии, достопримечательности и агроусадьбы на карте
Подпишись на Holiday.by!
Только отборные материалы в наших каналах